Już w przyszłą środę, 1 lipca br., w życie wejdzie zdecydowana część ważnej nowelizacji postępowania karnego.
Długie oczekiwanie
Przypominamy, że nowela czeka na wejście w życie już od ponad dwóch lat. Ustawa zmieniająca procedurę karną uchwalona została prawie dwa lata temu, tj. 27. września 2013 r., ogłoszona niecały miesiąc później i od tego czasu przechodzi tzw. vacatio legis, czyli spoczywanie ustawy – okres, w którym społeczeństwo i system prawa mają przygotować się na nadchodzące zmiany. W związku z wyjątkowo długim vacatio legis należy przyjąć, iż wymiar sprawiedliwości miał świadomość zmian, które wkrótce nadejdą.
Ocena dotychczasowych przepisów
Zmiany w postępowaniu karnym były konieczne. Dotychczasowe przepisy krytykowane były przez wszystkie strony procesu. W praktyce zarzucano im przede wszystkim niewspółmierną do ilości podejmowanych czynności długość procesu, czy tzw. wieloinstancyjność. Podkreślamy, że co do zasady postępowanie karne jest dwuinstancyjne, jednakże w praktyce wielokrotnie zdarza się, że sądy wyższych instancji (jak również Sąd Najwyższy będący sądem szczególnego rodzaju) uchylają wydane w sprawie orzeczenie i przekazują je do ponownego rozpoznania, przez co ostatecznie sprawa rozpatrywana jest kilka, czy nawet kilkanaście razy. Kancelaria prowadzi między innymi sprawę, która obecnie znajduje się na etapie rozpoznawania po raz siódmy i w dalszym ciągu nie zapadło żadne prawomocne orzeczenie. Winę za ten stan ponoszą aktualne przepisy.
Większa inicjatywa stron
Najważniejszymi założeniami nadchodzących zmian jest zwiększenie roli stron w postępowaniu. To prokurator i oskarżony mają odtąd wieść prym w postępowaniu dowodowym – zarówno w kwestii składania wniosków jak i przeprowadzaniu dowodów. Sąd z urzędu wykazywać się będzie inicjatywą jedynie w wyjątkowych sytuacjach.
Założenia 80/20
Ponadto nowelizacja przewiduje zwiększenie roli mediacji, czy dobrowolnego poddania się karze. Twórcy ustawy szacują, że na skutek wprowadzonych zmian około 80 % spraw karnych kończyć się będzie już na wstępnym etapie (np. dobrowolnego poddania się karze), a jedynie 20 % skierowanych zostanie do „właściwego” procesu. Wprowadzony zostanie ponadto tryb konsensualny, który przyspieszy wydawanie orzeczeń bez potrzeby przeprowadzania postępowania dowodowego.
To pierwszy z artykułów opisujących zmiany w postępowaniu karnym, które opublikujemy na łamach newslettera oraz Portalu Kancelarii. Jeśli mają Państwo sugestie co do tego, jakie konkretne zagadnienie związane z nowelizacją prawa i postępowania karnego powinny zostać przez nas wyjaśnione – prosimy o kontakt: maciej.krotoski@krotoski-adwokaci.pl.
