Ministerstwo Gospodarki od dłuższego czasu pracuje nad projektem Ustawy o korytarzach przesyłowych. Projekt spotkał się z pozytywnym odbiorem w branży. Niewątpliwie planowane zapisy ułatwią inwestowanie w sieci przesyłowe, albowiem znacznie ograniczą formalności wymagane do rozpoczęcia ich budowy. Ponadto umożliwią w założeniu szybkie oraz, co wydaje się najważniejsze, mało kosztowne uregulowanie stanu prawnego urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach stanowiących własność osób trzecich. Ustawa miała wejść w życie już 1 stycznia 2013 r., jednakże z uwagi na liczne wątpliwości związane z jej postanowieniami termin ten został przesunięty o rok, tj. na początek 2014 roku. Warto przybliżyć projektowane regulacje, które w zamyśle autorów projektu mają znacznie ułatwić realizowanie inwestycji liniowych.
W obecnym stanie prawnym główną barierą inwestycji w infrastrukturę sieciową w Polsce są niedoskonałe przepisy, w szczególności regulujące pozyskanie prawa do gruntu. Praktyka pokazuje, że realizacja dłuższych odcinków sieci, np. po kilkadziesiąt kilometrów, zajmuje 6-8 lat, z czego ok 4-6 lat to przygotowanie inwestycji od strony formalnoprawnej, w tym uzyskanie prawa do gruntu. Największym problemem jest ilość postępowań, jakie należy przeprowadzić przed rozpoczęciem budowy sieci. Poza wypełnieniem wymagań dotyczących ochrony środowiska, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz pozwoleń na budowę, inwestorzy zobligowani są do pozyskania prawa do gruntu. Z doświadczenia zdobytego przy realizacji tego typu inwestycji wynika, iż w przypadku jednego przedsięwzięcia inwestor stoi przed koniecznością uzyskania kilkudziesięciu, a nawet kilkuset decyzji i orzeczeń sądowych dla jednej inwestycji, co z kolei przekłada się na koszty ich przeprowadzenia i przewlekłość całego procesu budowlanego. Często zdarza się, iż pojedynczy właściciel gruntu może w sposób skuteczny na wiele lat zablokować realizację inwestycji sieciowych. Dodatkowo, nakłada się podział na administrację samorządową i rządową, nastawianych często na realizację odmiennych i opartych na różnych mechanizmach funkcjonowania celów. Widoczny jest brak szczególnej regulacji poświęconej inwestycjom sieciowym, jak przykładowo ma to miejsce przy realizowaniu inwestycji drogowych (por. Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych). Dlatego, Ministerstwo Gospodarki w porozumieniu z innymi resortami przygotowało projekt ustawy regulujący powstawanie inwestycji w zakresie sieci i obiektów dystrybucji lub przesyłania energii elektrycznej, gazu, w tym łupków, oraz ropy i CO2. Z nowych ograniczeń będą mogli w ograniczonym zakresie korzystać także przedsiębiorcy telekomunikacyjni oraz wodno-kanalizacyjni. Zgodnie z projektem, decyzja o ustanowieniu korytarza będzie mogła zastąpić trzy inne rozstrzygnięcia: o ustaleniu lokalizacji inwestycji, dające prawo do gruntu, a także o pozwoleniu na budowę.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie najistotniejszych założeń najnowszego projektu Ustawy o korytarzach przesyłowych z dnia 5 grudnia 2012 r. oznaczonego symbolem 5.2.
I. Wprowadzenie – czym są korytarze przesyłowe?
W rozdziale I projektowanej ustawy określone zostały cele oraz zakres przedmiotowy ustawy. Ponadto, zostały zdefiniowane podstawowe pojęcia używane w ustawie. Zgodnie z ustawą pod pojęciem korytarza przesyłowego należy rozumieć - wyodrębniony pod względem prawnym teren niezbędny do posadowienia i prawidłowej eksploatacji urządzeń przesyłowych. Na potrzeby niniejszej ustawy zdefiniowano również pojęcie „urządzenia przesyłowego”. Zgodnie z tą definicją urządzenie przesyłowe stanowią umieszczone na, pod lub nad gruntem instalacje, urządzenie techniczne i obiekty służące do przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, paliw gazowych lub ciepła, ropy naftowej i produktów naftowych, CO2, wraz z instalacjami, urządzeniami technicznymi i obiektami niezbędnymi do eksploatacji tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem.
Ministerstwo Gospodarki przewidziało możliwość ustanowienia korytarzy przesyłowych o znaczeniu lokalnym (na terenie jednego powiatu) oraz o znaczeniu ponadlokalnym (na terenie dwóch lub więcej powiatów oraz dla urządzenia przesyłowego o znaczeniu krajowym [np. sieci elektroenergetyczne najwyższych oraz wysokich napięć]). Ponadto, w projekcie ustawy rozróżniono charakter urządzeń przesyłowych jako podziemne, naziemne oraz nadziemne (urządzenia przesyłowe umieszczone w taki sposób, że grunt znajdujący się pod nimi może być, w ograniczonym zakresie, wykorzystany do innych celów, niż cele związane z wykorzystaniem urządzenia przesyłowego).
II. Korytarze przesyłowe - Planowanie lokalizacji urządzeń przesyłowych.
Projektowana ustawa przewiduje dwie możliwości planowania lokalizacji urządzeń przesyłowych w zależności od skali i charakteru inwestycji. W przypadku urządzeń przesyłowych o znaczeniu krajowym (np. sieci elektroenergetyczne wysokich napięć lub gazociągi wysokiego ciśnienia) lokalizację określać będzie plan zagospodarowania przestrzennego województwa (PZPW), na zasadach określonych w Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Natomiast, w przypadku urządzeń przesyłowych innych, niż urządzenia przesyłowe o znaczeniu krajowym oraz innych urządzeń niż urządzenia służące do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej o napięciu nie przekraczających 1kV oraz do przesyłania i dystrybucji paliw gazowych o ciśnieniu nie przekraczającym 10 kPa określać się będzie w planie lokalizacji urządzeń przesyłowych (Plan lokalizacji).
Jako, że zasady dotyczące lokalizacji inwestycji publicznych na podstawie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym są znane i nie wymagają dodatkowych wyjaśnień, to warto opisać schemat powstawania całkiem nowego aktu, jakim będzie Plan lokalizacji. Plan lokalizacji, w zamyśle Ustawodawcy, określa granice lokalizacji urządzeń przesyłowych, a jego ustalenia uwzględnia się w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Procedura rozpoczyna się od opracowania przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta projektu planu lokalizacji obejmującego część tekstową oraz graficzną, na podstawie uchwalonego przez radę gminy tzw. planu zaopatrzenia.
O przystąpieniu do opracowania projektu planu powiadamiane są pisemnie przedsiębiorstwa przesyłowe działające na terenie gminy oraz społeczność lokalną za pośrednictwem ogłoszenia na stronie internetowej urzędu oraz w prasie lokalnej. Przedsiębiorstwa przesyłowe, z mocy ustawy, obowiązane są do współpracy oraz do udostępnienia informacji niezbędnych do opracowania projektu, ponadto mogą składać stosowne wnioski i wyrażać opinię.
Po wprowadzeniu w projekcie zmian wynikających z przeprowadzanych konsultacji, a także uwag wynikających z wyłożonego do publicznego wglądu projektu – wójt, burmistrz albo prezydent miasta przedstawia radzie gminy projekt planu lokalizacji wraz z listą nieuwzględnionych uwag. Rada gminy uchwala plan, po stwierdzeniu jego zgodności z planem zaopatrzenia, i jednocześnie rozstrzyga o sposobie rozpatrzenia uwag. Jeżeli powstanie konieczność dokonania zmian, wówczas powtarza się wyżej opisane czynności. Uchwalona w ten sposób uchwała rady gminy – obejmująca część tekstową i graficzną stanowić będzie akt prawa miejscowego.
Kosztami sporządzenia planu lokalizacji obciążeni zostaną przedsiębiorcy przesyłowi proporcjonalnie do uwzględnionych długości sieci, a wszelkie spory, które z tego tytułu mogą wyniknąć rozpoznawać będą sądy powszechne.
