W ostatnich artykułach pisałem o sprawach związanych z przekazaniem firmy. Coraz więcej osób zaczyna się zastanawiać, kiedy i na jakich zasadach oddać stery i jak się w tym wszystkim odnaleźć. Przede wszystkim, co się będzie działo z firmą, komu i jak ją przekazać i zapewnić żeby wszystko sprawnie się potoczyło. Jedni mają dzieci, które chętnie wejdą w rolę sukcesora, inni z kolei szukają kogoś z zewnątrz. Niektórzy chcą stopniowo oddalać się od firmy i jeszcze przez jakiś czas pomagać następcy i kontrolować jego poczynania, a pozostali chcieliby uczestniczyć jedynie w kluczowych dla firmy decyzjach czy nawet odciąć się od niej całkowicie. Tak, czy inaczej, jeśli nie teraz, to za jakiś czas na pewno trzeba będzie o tym pomyśleć. Warto zatem wiedzieć, w jaki sposób zabezpieczyć siebie, firmę i rodzinę na kolejne lata.
Poniżej przedstawiam kilka najczęściej stosowanych rozwiązań w zakresie transferu biznesu. Pod tym pojęciem kryje się po prostu przekazanie prowadzonej firmy. W zależności od formy prowadzonej działalności oraz koncepcji na przyszłość, do wyboru pozostaje naprawdę wiele możliwości.
Całkowicie bierna postawa właściciela firmy w przypadku jego śmierci doprowadzi do dziedziczenia ustawowego. Może zdarzyć się tak, że majątek spadkodawcy, w tym przedsiębiorstwo czy udziały w spółce odziedziczy kilka osób, a wspólne podejmowanie przez nich decyzji nie tylko nie będzie łatwe dla nich samych, ale też może generować trudności dla pozostałych wspólników, czy prowadzić do sporów w rodzinie. Pierwszą, najbardziej podstawową kwestią może być zatem sporządzenie testamentu, w którym wskazana zostanie konkretna osoba do dziedziczenia przedsiębiorstwa. Zapis windykacyjny pozwoli na uniknięcie niepotrzebnych perturbacji. Warto też przypomnieć, o czym pisałem w poprzednich artykułach, że nie w każdym wypadku możliwe jest prowadzenie firmy przez spadkobierców i zależy to od formy prawnej prowadzonego biznesu i zapisów w umowie spółki. Jeśli chcemy uniknąć takiej sytuacji, powinniśmy zastanowić się nad zmianą formy organizacyjno – prawnej naszej firmy bądź zapisów znajdujących się w umowie. W przypadku przekazania firmy po śmierci właściciela, czy to w drodze dziedziczenia ustawowego, czy na mocy testamentu, spadkobiercy będą musieli przeprowadzić postępowanie spadkowe i uregulować stan prawny przedsiębiorstwa w zależności od formy prawnej, w jakiej ono jest prowadzone.
Jeżeli już teraz chcemy wziąć sprawy w swoje ręce, zastanówmy się jaki wariant przekazania biznesu najbardziej by nam odpowiadał. Jeżeli jednoosobowa działalność rozrosła się do znacznych rozmiarów i mamy świadomość, że po naszej śmierci firma w pierwotnym kształcie nie przetrwa (o tym mogliście Państwo przeczytać w poprzednim numerze Biuletynu) warto pomyśleć o działalności w formie spółki. Można tego co do zasady dokonać na dwa sposoby: wnieść przedsiębiorstwo aportem do nowo założonej spółki, bądź przekształcić prowadzoną jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę, co niesie za sobą wiele korzystnych skutków. W dalszej kolejności możemy dokonać modyfikacji składu osobowego spółki, stopniowo wprowadzając do niej członków rodziny, bądź inne zaufane osoby np. poprzez sprzedaż udziałów.
Jedną z najczęściej wybieranych form transferu biznesu jest darowizna na rzecz członka lub członków rodziny. Nierzadko następcy pracują już w firmie i są przygotowywani do jej prowadzenia. Właściciel zamyka więc własną firmę i dokonuje darowizny przedsiębiorstwa w formie aktu notarialnego. Obdarowany musi mieć zarejestrowaną działalność. Podobnie jak dziedziczeniem przedsiębiorstwa, należy zwrócić szczególną uwagę na zawarte umowy oraz wydane decyzje administracyjne i sprawdzić czy możliwa jest ich cesja bądź przeniesienie. Analogicznie, można dokonać darowizny udziałów przy czym zalecane jest, aby każdorazowo przyjrzeć się postanowieniom umowy spółki, bowiem umowa może zawierać w tej kwestii ograniczenia. Nie jest również wykluczone przekazanie tylko części udziałów. W przyszłym roku mają jednak wejść w życie niekorzystne zmiany w prawie podatkowym powodujące, że opisane formy przekazania firmy mogą nie być tak opłacalne, jak do tej pory.
Jednym z preferowanych rozwiązań jest sprzedaż przedsiębiorstwa lub udziałów. Nabywcą może być zarówno osoba obca, pracownik, czy też członek rodziny. Jeśli zakupu miałby dokonać dotychczasowy wspólnik, często osią niezgody staje się wartość udziałów i sposób ich wyceny, na co również można mieć pewien wpływ już teraz, a mianowicie poprzez dodanie odpowiednich postanowień do umowy spółki. Sprzedaż na rzecz osoby bliskiej także nie należy do rzadkości. Biznesowe podejście do tematu sprawia, że zarówno nestor jak i sukcesor traktują przekazanie firmy jako transakcję. Nestor zyskuje zabezpieczenie finansowe np. w postaci comiesięcznych rat, a sukcesor z kolei wejdzie do firmy jako jej nabywca, oczywiście na zasadach ustalonych z nestorem. Niewykluczone też, że sprzedaż dotyczyć będzie części udziałów, a pozostała zostanie przekazana w przyszłości czy to w drodze spadku czy darowizny.
Elastycznym rozwiązaniem jest sprzedaż części przedsiębiorstwa, szczególnie jeżeli składa się ono z kilku punktów prowadzenia działalności, które mogą samodzielnie działać. Mówimy wówczas o zbyciu jednej ze zorganizowanych części tego przedsiębiorstwa. Darowizna takiej części również będzie możliwa, szczególnie gdy nestor chce przekazać firmę „małymi krokami”. Rozwiązanie to sprawdzi się również przy podziale przedsiębiorstwa pomiędzy dzieci, tak aby każde zarządzało oddzielnym fragmentem i miało swobodę działania.
Wybór odpowiedniego rozwiązania jest uzależniony od sytuacji danej firmy i jej właściciela. Wiele z pojawiających się wątpliwości znajduje odpowiedź w przepisach. Można na przykład dokonać zmian w tzw. „sile głosu” w przypadku głosowania nad sprawami spółki i urzeczywistnić wizję nestora o posiadaniu realnego wpływu na spółkę w przyszłości. To jedynie przykład wielu możliwości, jakie stoją przed właścicielem firmy, który spraw związanych z przekazaniem biznesu nie chciałby pozostawiać swojemu losowi.
W kolejnym artykule omówię zagadnienia dotyczące zasad przejścia firmowych zezwoleń, licencji czy koncesji, co również może wpłynąć na decyzję o sposobie przekazania firmy.
Adwokat Maciej Krotoski
z Kancelarii M.KROTOSKI ADWOKACI I RADCY PRAWNI Spółka komandytowa,
Członek WKK
