Sejm w lipcu uchwalił nowelizację mającą na celu ograniczenie zatorów płatniczych. Większość ważnych przepisów noweli wejdzie w życie już 1 stycznia 2020 r. wobec czego nadszedł czas, aby poznać nowe zasady gry - uprawnienia ale także obowiązki.
W niniejszej publikacji przybliżamy najważniejsze zmiany, które stwarzają szereg instrumentów prawnych korzystnych z perspektywy przedsiębiorców będących wierzycielami. Nowela przewiduje jednak także nowe obowiązki po stronie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Jak czytamy w uzasadnieniu dokonywanych zmian, jedną z przyczyn niemożności wykorzystania potencjału rozwojowego przez polskich przedsiębiorców są problemy z płynnością finansową. Dotyczy to przede wszystkim średnich oraz małych przedsiębiorstw. Gospodarka jest zespołem naczyń połączonych, a kolejne przedsiębiorstwa w łańcuchu dostaw wzajemnie wpływają na swoją kondycję finansową. Wobec powyższego zasadne wydaje się stworzenie takiego środowiska prawnego i biznesowego, które skutecznie będzie w stanie z tym negatywnym procesem walczyć i zapewni stabilizację całego systemu.
Zmiany w zakresie obrotu pomiędzy przedsiębiorcami
Jednym z głównych pomysłów ustawodawcy jest ustalenie maksymalnych terminów zapłaty oraz mobilizowanie przedsiębiorców do wzajemnego regulowania należności poprzez chociażby zwiększenie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Dotychczasowa ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych zmienia swój tytuł i staje się ustawą o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. W owej ustawie wyjaśnia się, czym jest świadczenie pieniężne (“wynagrodzenie za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej”) oraz dokonuje się podziału przedsiębiorców na dwie grupy: mikro, małych, średnich przedsiębiorców oraz na dużych przedsiębiorców. Ważnym aspektem jest fakt, że definicje te różnią się nieco od znanych do tej pory definicji z ustawy - Prawo przedsiębiorców.
Z przynależnością do danej grupy wiążą się określone obowiązki, dla przykładu dłużnik będący dużym przedsiębiorcą będzie musiał składać drugiej stronie oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy, w takiej formie, w jakiej ma być zawarta transakcja, najpóźniej w momencie jej zawarcia.
Nowe maksymalne terminy zapłaty
Co do zasady termin zapłaty określony w umowie nie będzie mógł przekraczać 60 dni od dostarczenia rachunku za wykonane usługi. Strony mogą w umowie ustalić dłuższy termin, pod warunkiem, że ustalenie takie nie będzie rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. To na dłużniku spoczywać będzie ciężar udowodnienia, że dłuższy termin nie jest nieuczciwie rażący. Gdy dłużnikiem będzie duży przedsiębiorca a wierzycielem mikro, mały lub średni przedsiębiorca termin 60 dni nie może być przedłużany umową. Wierzyciel będzie mógł także odstąpić od umowy albo ją wypowiedzieć, jeżeli termin zapłaty w niej określony przekracza 120 dni. Postanowienia umowne mające na celu obejście ustawy albo z nią niezgodne będą nieważne.
Wyższe odsetki handlowe oraz kwota rekompensaty
Od 1 stycznia zmieniają się także odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych i z aktualnego poziomu 9,5% w skali roku wzrastają do poziomu 11,5%. Aktualnie istnieje możliwość dochodzenia od dłużnika rekompensaty za poniesione koszty odzyskiwania należności, których dłużnik nie spełnił w terminie. Do tej pory była to kwota 40 euro, ale od 1 stycznia będzie to 40, 70 lub 100 euro w zależności od wysokości dochodzonego świadczenia.
Regulacja “złych długów” w ustawach podatkowych
W ustawie o CIT wprowadza się możliwość pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o zaliczaną do przychodów należnych wartość należnych mu zobowiązań, które nie zostały uregulowane. Analogicznie podmiot będący dłużnikiem będzie zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania, które jest dłużny.
Zarówno w ustawie o PIT jak i o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne wprowadza się analogiczne co w CIT regulacje, pozwalające modyfikować wysokość podstawy opodatkowania czy wysokość zaliczek na podatek dochodowy.
Kompetencje UOKiK
Każdy będzie mógł złożyć Prezesowi UOKiK zawiadomienie dotyczące podejrzenia wystąpienia nadmiernego opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia. UOKiK będzie mógł przeprowadzić w związku z tym kontrolę; ustawa precyzuje zasady obliczania ewentualnych kar administracyjnych i potencjalne możliwości ich obniżania. Podobnie Szef Krajowej Administracji Skarbowej pilnował będzie terminowości oraz przekazywał ewentualne wątpliwości do UOKiK.
Od 1 stycznia 2020 r. Prezes UOKiK stał będzie na straży praktyk rynkowych w związku z nowym czynem nieuczciwej konkurencji w postaci nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi. Ustawa przewiduje przykładowe sytuacje stanowiące naruszenie, takie jak chociażby: naruszenie przepisów ustawy; rażące odstępstwo od dobrych praktyk handlwoych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności; niedostosowanie do harmonogramu dostawy towarów lub wykonania usługi czy nieuwzględnienie wartości towaru i usługi, będących przedmiotem umowy. Katalog sytuacji jest otwarty i zostanie ustalony przez praktykę.
Uzyskanie zabezpieczenia roszczenia przed wydaniem orzeczenia Sądu
W ramach postępowania zabezpieczającego przed Sądem warto w niektórych przypadkach zabezpieczyć swoje roszczenie przed wydaniem końcowego orzeczenia w sprawie, tak aby nie stało się potem niemożliwe do wykonania. Nowela przewiduje, że interes prawny w udzieleniu takiego zabezpieczenia będzie miał zawsze podmiot dochodzący należności z tytułu transakcji handlowych, w przypadku gdy wartość transakcji nie przekracza 75 tys. zł a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności minęły co najmniej 3 miesiące. W pozostałych przypadkach interes prawny trzeba wykazać.
Brak terminowej zapłaty za towary lub usługi, jak również długie oczekiwanie na nią, generuje szereg negatywnych konsekwencji. Nowelizacja ma być pomocą dla borykających się ze ściągalnością długów wierzycieli, zwłaszcza tych będących słabszą stroną transakcji. Zasadne będzie dokonanie oceny, czy i jak wprowadzane przez ustawodawcę przepisy oddziałują na problemy z płynnością finansową podmiotów gospodarczych.
Artykuł ukazał się w grudniowym wydaniu Biuletynu Wielkopolskiego Klubu Kapitału.
