Roczny okres rozliczeniowy z elastycznym czasem pracy i ruchomy czas pracy - to najnowsze rozwiązania wprowadzone do kodeksu pracy. Istotnym novum jest również regulacja dotycząca odpracowywania zwolnień od pracy na załatwienie spraw osobistych.
Nowelizacja kodeksu pracy, ostatecznie przyjęta przez sejm w dniu 12 lipca 2013 r., według jej autorów ma stworzyć stronom stosunku pracy większą swobodę w zakresie organizacji czasu pracy. Nowelizacja ta budzi jednakże spore kontrowersje. Stanowisko rządu podzielają organizacje pracodawców. Przeciw rozwiązaniom zawartym w nowelizacji ostro protestują natomiast związki zawodowe.
Na czym polega „elastyczny czas pracy”
Zgodnie z założeniem „elastycznego czasu pracy”, w sytuacjach gdy jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, a ponadto zachowane zostaną ogólne zasady bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracownik nie musi pracować kodeksowych 8 godzin na dobę, lecz może w danej dobie pracować dłużej, bez prawa do nadgodzin z tego tytułu. Okresy dłuższej pracy będą bowiem równoważone okresami pracy w krótszym wymiarze godzin lub dniami wolnymi od pracy. Ustawa nakazuje jednakże, by dodatkowe, przepracowane godziny, były rozliczone w przeciągu okresu rozliczeniowego wynoszącego maksymalnie 12 miesięcy.
Elastyczny czas pracy sprowadza się ponadto do możliwości sporządzenia przez pracodawcę indywidualnego rozkładu czasu pracy pracownika (w formie pisemnej lub elektronicznej) na okres krótszy niż przyjęty okres rozliczeniowy – co najmniej jednak na jeden miesiąc. Co istotne, nowa ustawa gwarantuje pracownikowi, w sytuacji gdyby w danym miesiącu nie miał prawa do wynagrodzenia ze względu na rozkład czasu przyjęty w danym okresie rozliczeniowym, prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Nowe pojęcie „ruchomego czasu pracy”
Nowe przepisy dotyczące „ruchomego czasu pracy” zakładają z kolei dwa warianty, zgodnie z którymi możliwym jest ustalenie rozkładu czasu pracy uwzględniającego różne godziny rozpoczynania pracy. W pierwszym wariancie pracodawca może wyznaczyć pracownikom różne godziny rozpoczynania pracy w poszczególnych dniach, które zgodnie z rozkładem czasu pracy są dla pracownika dniami pracy. Sprowadza się to do tego, iż pracownicy mogą zaczynać pracę jednego dnia o 8, w kolejnych dwóch o 11, by znów w następnych rozpocząć pracę o 8.
W drugim wariancie rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu (np. od 8 do 11), w jakim pracownicy powinni stawiać się do pracy. Podkreślić należy, iż zgodnie z powyższymi wariantami, ponowne wykonywanie przez pracownika pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Zarówno przy zastosowaniu elastycznego czasu pracy, jak i ruchomego czasu pracy, pracownicy muszą mieć zapewnione 11 godzin odpoczynku na dobę i 35 godzin odpoczynku w tygodniu. Wydłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy oraz przejęcie rozkładu ruchomego czasu pracy możliwe jest w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, ewentualnie w porozumieniu z przedstawicielami pracowników. Nowe przepisy pozwalają też na stosowanie rozkładów czasu pracy, w tym w systemie ruchomym, na indywidualny wniosek pracownika.
Zwolnienie z pracy w celu załatwienia spraw osobistych
Ostatnią nowelizacją wprowadzono do kodeksu pracy nowe rozwiązanie, zgodnie z którym pracownik może złożyć pisemny wniosek o zwolnienie go w ciągu dnia z pracy w celu załatwienia spraw osobistych. Godziny, podczas których pracownik korzysta ze zwolnienia, obowiązany będzie następnie odpracować. Czas takiego odpracowywania nie będzie stanowił pracy w godzinach nadliczbowych.
Zalety i wady wprowadzonych zmian
W ocenie pracowników, wprowadzone zmiany sprawiają jednak, iż wysokość ich wynagrodzenia nie jest chroniona. Co więcej, okoliczność, iż pracownik będzie musiał przychodzić do pracy tak jak sobie będzie życzył pracodawca, dezorganizować może życie członków jego rodziny.
Autorzy projektu ustawy argumentują, iż wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy z 4 do 12 miesięcy pozwoli przedsiębiorcom dostosować zapotrzebowanie na wykonywaną pracę do bieżących potrzeb (w miesiącach, w których zakłady pracy mają mniejsze zamówienia pracownicy będą mogli pracować krócej, natomiast gdy firma dostanie dodatkowe zlecenia zostaną w pracy odpowiednio dłużej). Dzięki możliwości wnioskowania o indywidualne skorzystanie z ruchomego czasu pracy, pracownicy będą mieli natomiast ułatwione godzenie życia zawodowego z osobistym.
adwokat Jerzy Krotoski
Kancelaria Krotoski-Adwokaci
