11 lutego 2025 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę nowelizującą ustawę o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Nowe przepisy wchodzą w życie 26 lutego 2025 r.
Nowelizacja w szczególności nakłada nowe obowiązki na podmioty dokonujące tranzytu towarów przez terytorium Rosji lub Białorusi oraz podmioty dokonujące wywozu towarów do państw, w których podejrzewa się omijanie sankcji ustanowionych w związku z wojną na Ukrainie.
Oświadczenie o braku naruszeń sankcji w kontekście przewozu towarów
Na nowe obowiązki w szczególności powinni zwrócić uwagę przedsiębiorcy świadczący usługi polegające na przewozie towarów i ich sprzedaży za wschodnią granicę Polski, zwłaszcza gdy trasa przejazdu obejmuje terytorium Rosji czy Białorusi. Kluczowe jest ustalenie, czy dany podmiot:
- eksportuje towary objęte sankcjami unijnymi do państw, co do których istnieje ryzyko, że biorą udział w obchodzeniu sankcji lub
- przewozi te towary w procedurze tranzytu przez teren Rosji lub Białorusi.
W razie wystąpienia chociaż jednej z powyższych sytuacji podmiot obowiązany jest dołączyć do zgłoszenia celnego oświadczenie. W treści oświadczenia należy wtedy wskazać, że:
- tranzyt przez terytorium Rosji lub Białorusi stanowi jedynie część trasy przewozu towarów (początek i koniec trasy nie znajduje się w Rosji lub na Białorusi),
- tranzytowane towary nie będą podlegać odsprzedaży, przetwarzaniu, składowaniu i usługom świadczonym przez podmioty, na które nałożone sankcje unijne,
- miejscem końcowego przeznaczenia towarów jest państwo trzecie inne niż Rosja lub Białoruś.
W terminie 45 dni od dnia wyprowadzenia towarów poza obszar celny UE podmioty zobowiązane są do przedłożenia naczelnikowi urzędu celno-skarbowego dokumentu potwierdzającego dokonanie odprawy celnej towarów z państwa przeznaczenia. Nieprzedstawienie dokumentu wiąże się z ryzykiem nałożenia kary pieniężnej do 500.000,00 zł.
Gdyby kontrola przeprowadzona przez organy Krajowej Administracji Skarbowej wskazywała na nieprawidłowości i ryzyko obchodzenia sankcji w związku z tranzytem towarów, na żądanie naczelnika urzędu celno-skarbowego podmiot ma obowiązek przedłożyć oświadczenie producenta towarów o podjęciu działań dot. używania towarów przez użytkowników końcowych w sposób zgodny z prawem unijnym. Ponadto producent towarów oświadcza, że podjęcie tych działań może udokumentować.
Zajęcie i przepadek towaru
W razie naruszeń sankcji unijnych w zakresie wywozu i tranzycie towarów naczelnik urzędu celno-skarbowego ma prawo zająć towar. Zajęcia towaru jest dokonywane bez względu na prawa osób trzecich (m. in. właściciela towarów, spedytora lub przewoźnika) Po dokonaniu zajęcia organ może także złożyć wniosek o orzeczenie przepadku towaru na rzecz Skarbu Państwa.
Nie można wykluczyć, że w razie zajęcia i przepadku towarów podmiot transportujący towary wbrew przepisom będzie mógł ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą, np. za szkodę spowodowaną utratą towarów wskutek ich tranzytu niezgodnie z prawem.